به سختی میتوان گذر این سالها را باور کرد ولی اینک بیش از 10 سال از اولین دستگاه موسوم به Communicator نوکیا می گذرد، ده سالی که با ارائه یازده  مدل از این سبک، همراه بوده است که به ترتیب تقدم عبارتند از : 9000، 9000i، 9110، 9110i، 9210، 9210i، 9290 ، 9500 ، 9300 و البته 9300i که شاید تمامی این مدلها معرف حضور ما ایرانی ها نباشد چون بدلایلی هر شرکتی تمامی محصولات خود را در همه جای دنیا عرضه نمی کند .
این تعداد کم برای ده سال نشان میدهد که کاربران این گونه وسایل همواره می بایست مدت زیادی را برای بدنیا آمدن نسل بعد صبر کنند. و جالب اینجاست که این رده نه چندان شناخته شده از گوشی های موبایل، همواره دارای عیوب فراوانی بوده است که شاید اندک کاربران مشتاق خرید آنها را به سوی خرید Smart Phone ها سوق می داد. مثلا گوشی 9210 که اولین سری از Communicator های مبتنی بر Symbian بود و در سال 2001 به بازار آمد از نبود GPRS ومهم تر از آن نبود بلوتوث کاملا رنج میبرد در حالیکه گوشی های نسبتا معمولی در آن زمان حداقل GPRS را بعنوان یک پیش فرض بروی خود داشتند و این در حالی بود که نسل بعدی یعنی  9210i و 9290  تغییر خاصی در این روند ایجاد ننمودند و برای رسیدن به آرزوی بلوتوث، کاربران بیش از 3 سال انتظار کشیدند تا اینکه 9500 در سال 2004 متولد شد که با اینکه دارای GPRS و EDGE و البته بلوتوث بود باز هم اشکالات دیگری در آن مشاهده می شد که عبارت بودند از نبود UMTS ، دوربین با رزولوشن پائین و البته شاید بعنوان مهمترین مشکل، پردازنده ضعیف با فرکانس 150 مگاهرتز ، که این مشکلات در مقابل گوشی های سری 60 نوکیا که همزمان با آن تولید می شدند عجیب می نمایاند (مثلا 6630 دارای پردازنده با سرعت 220 مگاهرتز بود).
این روند همچنان با ارائه مدل های جدیدتر 9300 و 9300i ادامه پیدا کرد جائیکه با وجود آنکه امکانات دیگری نظیر ارتباط WLAN به آنها افزوده شد بازهم مشکلات سابق بر آن (همانند نبود UMTS و دوربین بی کیفیت و سرعت پردازنده پائین) وجود داشت.
تاریخ اغلب خود را تکرار میکند ولی نه این بار : این بار همه آن چیزی را که از یک Pocket PC پیشرفته انتظار دارید: بالاترین سرعت پردازنده ای که تاکنون در اسمارت فون های مبتنی بر Symbian دیده اید و علاوه بر آن بالاترین میزان حافظه RAM ی که تاکنون در وسایل مبتنی بر Symbian به کار رفته است را یک جا ببینید: بله بالاخره طلسم شکسته شد و نوکیا Communicator ی ساخت که دارای سرعتی نظیر سرعت بهترین اسمارت فون ها بوده و در عین حال به قدرت و توانائی بهترین Pocket PC هاست : E90 متولد شد!

از لحاظ ظاهری E90 همانی است که انتظار دارید: زیبا و شکیل و البته بزرگ که این بزرگی برخلاف دیگر رده ها بسیار خوشایند نیز هست . ابعاد دقیق E90 عبارتند از :20×57×132 میلیمتر که دارای حجمی معادل 140cc میباشد و در مقام مقایسه دقیقا دارای ابعاد 9500 است و از نظر قطر نیز با 9300 برابری میکند به عبارت دیگر میتوان گفت که بزرگی E90 به اندازه ای ست که یک صفحه نمایش کاملا بزرگ و یک صفحه کلید کامل را در خود جای دهد و ظرافت آن نیز به حدی است که احساس در دست گرفتن یک پاره آجر  را در دست نمی نمائیم!
شاید تنها نقطه قابل بحث در ظاهر E90 وزن 210 گرمی آن باشد که اگر کمی به سلول های خاکستری مان فشار بیاوریم میبینیم که این وزن برای این هیولا بسیار مناسب است (جائیکه مثلا رقیب ویندوز دار E90 مثل HTC Advantage دارای وزنی معادل 400 گرم می باشد).
E90 در دورنگ زیبا تولید میشود که عبارتند از قهوه ای سوخته (که از دور کاملا مشکی مینماید) و قرمز بسیار خوش رنگ که فارغ از رنگ اصلی یک قاب نقره ای اطراف گوشی را احاطه کرده است.  .البته در ابتدای نمایش عمومی E90 رنگ نقره ای کامل آن نیز به نمایش گذاشته شدکه هیچگاه به تولید انبوه نرسید.
موادی که در ساخت E90 به کار رفته است دارای بالاترین کیفیت ممکنه بوده و کاملا بر اشرافی بودن آن تاکید می کند.  نکته دیگر، در مورد کیفیت ساخت بدنه E90 این است که به هیچ وجه و تحت هیچ شرایطی صدای غیژ غیژ در حین گشودن و فشار بر قطعات به گوش نمی رسد.
قسمت عمده روی گوشی را در حالت بسته، صفحه نمایش نسبتا متوسط گوشی با ابعاد 40×30 میلیمتر پوشانده است که دارای رزولوشن 320×240 پیکسل بوده و قادر به نمایش 16 میلیون رنگ می باشد. علاوه بر آن یک تفاوت عمده این صفحه نمایش با اجداد خویش این است که این نمایشگر صرفا جهت نمایش علائم ضروری مثل نمایش اسم فرد تماس گیرنده و یا مثلا ساعت و تاریخ به کار نمی رود بلکه در حقیقت هیچ کاری در این گوشی نیست که با این صفحه نمایش قادر به انجام آن نباشیم و تمامی برنامه های موجود در E90 در این صفحه نمایش فوق العاده با کیفیت نیز اجرا می گردند.
سوئیچ کردن میان صفحه نمایش کوچک خارجی و صفحه نمایش داخلی نیز از این راحتتر امکان ندارد جائیکه جهت انجام این کار کافی ست گوشی را باز کنیم، برنامه در حال کار به صفحه نمایش داخلی سوئیچ میشود و بالعکس که زمان این تغییر نیز نسبتا مناسب به نظر میرسد : چیزی در حدود یک ثانیه.
در زیر صفحه نمایش خارجی گوشی صفحه کلید بیرونی E90 قرار گرفته است که شکلی کاملا مستطیلی و البته کمی حالت برآمدگی دارد که لمس شدن آنها را ساده تر می نماید و در مقام مقایسه بسیار از دکمه های 9500 که حالتی کاملا لرزان داشتند بهتر عمل میکنند هرچند که به نظر من اگر بخواهیم میان این مدل ها بهترین از این لحاظ را برگزینیم بدون شک مقام اول به 9300i اختصاص خواهد داشت.
از جنبه زیبائی شناسی که بگذریم  با صفحه کلیدی کاملا ساده و در عین حال کاربردی روبرو هستیم که مثل همیشه دکمه های سبز و قرمز و Soft-Key ها را بر بالای خود دارد و جالب ترین نکته در این قسمت وجود یک دکمه پنج جهته است که توسط دکمه های سبز و قرمز و Soft-Key ها احاطه شده است این دکمه شامل یک حلقه زیبای نقره ای با یک دکمه بزرگ سیاه رنگ در مرکز است که راحتی کار با آن شاید حتی از جوی استیک گوشی های سری 60 نیز بالاتر باشد.
تنها دکمه ای که در اینجا باقی می ماند دکمه Power دستگاه است که بر خلاف انتظار در گوشه سمت راست صفحه نمایش بصورت اریب قرار گرفته است که نکته جالب توجه در مورد آن این است که برخلاف سایر Communicator ها این دکمه می تواند هر کدام از دو قسمت گوشی را خاموش و روشن کند به این معنی که میتوان ارتباط گوشی را در حالت Offline گذاشت و از PDA دستگاه استفاده کرد (چیزی شبیه حالت Flight در اسمارت فون ها) و از این هم جالب تر اینکه حتی میتوان در این حالت از بلوتوث و WLAN نیز استفاده کرد.

در کناره سمت چپ گوشی بعلت وجود لولای باز وبسته شدن همانگونه که انتظار میرود هیچ دکمه ای وجود ندارد ولی در سمت راست گوشی علاوه بر پورت Infrared دو دکمه موجود است که یکی دکمه دوگانه تماس صوتی و(PTT (Push To Talk که فناوری ست که از گوشی به عنوان چیزی شبیه بیسیم استفاده میشود که نگفته پیداست که کاری به کار ما ایرانی ها ندارد! و دکمه دیگر دکمه شاتر دوربین است.
قسمت پائینی گوشی نیز محل قرار گیری پورت پر سرعت Mini USB بهمراه محل اتصال شارژر و البته خروجی صداست که از نوع جک 2.5 میلیمتری است (که با اینکه در خیلی جاها ادعا شده که این پورت، خروجی تصویر نیز محسوب میشود باید در کمال تاسف گفت که E90 متاسفانه دارای خروجی تصویر نیست) درست در زیر این پورت ها محل قرارگیری کارت حافظه Micro SD گوشی است که با یک پوشش محافظت میشود و در هنگام کار قابل بیرون آوردن است (Hot Swap) کارت حافظه همراه این گوشی از نوع 512 مگابایتی است که از شرکت نوکیا که در این زمینه بسیار اسکاتلندی عمل میکند بسیار بعید است!
در پشت گوشی، لنز دوربین 3.2 مگاپیکسلی E90 جای گرفته که دارای فلاش LED بوده و دو اسپیکر استریو نیز در این قسمت تعبیه شده است. در زیر لنز دوربین درپوش بزرگ باتری گوشی قرار دارد که با کنار زدن این پوشش فلزی باتری لیتیومی بسیار قوی E90 قرار دارد که از نوع BP-4L بوده و دارای mAh 1500 ظرفیت میباشد که با این ظرفیت تا 5 ساعت مکالمه و تا حدود 14 روز !! در حالت Stand-by میتواند انرژی گوشی را تامین کند. در مورد میزان قدرت این باتری همین بس که بگوئیم با حدود یک ساعت گشت و گذار در اینترنت و یا استفاده از GPS فقط یکی از خط های هفت گانه باتری خاموش شد!! (مقایسه کنید با پاشنه آشیل N95).
خب حالا زمان آن شده است که این زیبای خفته را بگشائیم .گشودن درب با کمترین مشکلی انجام می پذیرد و در دو نقطه حالت Fix شدن وجود دارد یکی در حدود 90 درجه و دیگری در حوالی 180 درجه که البته این زاویه کاملا دلخواه قابل تنظیم است و درب هر کجا که بخواهیم ثابت میشود و با توجه به اینکه قسمت پائین گوشی (قسمتی که صفحه کلید قرار دارد) بسیار از قسمت بالا سنگین تر است هیچگاه دستگاه بر نمی گردد.
با باز کردن E90 اولین چیزهائی که جلب نظر میکند صفحه کلید کامل QWERTY گوشی و صفحه نمایش عریض و عظیم آن است (چیز دیگری هم باقی ماند؟). صفحه نمایش داخلی E90 از نوع عریض با رزولوشن 352×800 پیکسل است که ممکن است در نگاه اول نسبت به رزولوشن PDA های مبتنی بر ویندوز که عمدتا دارای رزولوشن 480×640 پیکسل (VGA) هستند، کمتر به نظر برسد ولی اگر ابعاد 4 اینچی آن (40×90 میلیمتر) بهمراه قدرت نمایش 16.7 میلیون رنگ مختلف را به این صفحه اضافه کنیم مطمئنا دیگر جائی برای بقیه باقی نمی ماند.
این صفحه نمایش زیبا از نوع حساس به تماس نیست که البته احتیاجی هم به آن ندارد چرا که سیستم عاملی که در E90 بکار رفته (Symbian OS V9.2) بر مبنای استفاده از صفحه کلید بهینه شده است. نکته قابل توجه دیگر در مورد صفحه نمایش، خوانائی و شفافیت بالای تصاویر به نمایش در آمده توسط آن است که بر خلاف دیگر Communicator ها که صرفا جهت استفاده بعنوان مرورگر اینترنتی و یا SMS و یا برنامه های ویرایش متن کاربرد داشتند این یکی با کیفیت بالای خود یک همه کاره تمام عیار است و شفافیت و خوانائی آن در نور مستقیم خورشید نیز بهیچ وجه افت نمی کند.
در هر دو طرف صفحه نمایش داخلی دکمه هایی وجود دارد در سمت چپ دکمه های همیشگی سبز و قرمز و در سمت راست نیز دو عدد Soft-Key . دکمه های سبز و قرمز علاوه بر وظیفه اصلی خود در برقراری و قطع تماس، کاربردهای دیگری نیز در منوها بعهده می گیرند از جمله اینکه دکمه سبز به عنوان یک میانبر سریع به منوی Send To کاربرد دارد و دکمه قرمز نیز میتواند به سرعت در مواقعی که کلیه برنامه ها بسته باشند دستگاه را به حالت Stand-by ببرد.
بر بالای دکمه های سبز و قرمز نیز، دوربین QCIF دوم گوشی قرار دارد که وظیفه برقراری تماسهای ویدئویی را بر عهده میگیرد. در پائین گوشی، صفحه کلید بی نقص E90 دیده می شود که ترکیبی است از ارتفاع مناسب کیبورد 9500 بهمراه ابعاد مناسب کیبورد 9300i که در مجموع بسیار راحت و ارگونومیک طراحی شده است . البته نکات مثبت این صفحه کلید همچنان ادامه دارد:

-در اینجا دکمه ها، کاملا برآمده هستند و به گونه ای شکل داده شده اند که کاملا احساس  میشود که مثلا فلان دکمه کجا شروع و کجا پایان می یابد.
-قسمت اصلی هر دکمه که عدد یا حروف را بر خود دارد از بقیه قسمت ها برجسته تر است و شاید از همه مهمتر دکمه Enter بحدی بزرگ و برجسته است که امکان ندارد اشتباهی آن را بفشاریم.
-صفحه کلید دارای نور پس زمینه است که این نور توسط کلید لامپ (Bulb) قابل روشن و خاموش شدن است که البته ترکیب این دکمه با کلید "Chr" میتواند نور صفحه نمایش را نیز تغییر دهد
و نکته آخر  در مورد این صفحه کلید احساس لامسه ایست که از فشردن کلیدها بوجود می آید که با فشردن هر کدام از آنها کلید تا حدود یک میلیمتر به سمت پائین فشرده میشود.
دکمه ای نیز موسوم به My Own بروی این صفحه کلید قرار دارد که دو وظیفه بر عهده دارد که یکی سوئیچ کردن میان Favorites و برنامه های بیشتر استفاده شده است و دیگری (با ترکیب با کلید Chr) روشن و خاموش کردن بلوتوث و اینفرارد و تنظیم صدا ست. در اینجا نیز مثل قسمت بیرونی گوشی دکمه چهار جهته ای وجود دارد که با یک قاب نقره ای احاطه شده و در میان آن نیز یک دکمه مرکزی وجود دارد که دارای دقت بسیار بالائی ست و وجود آن نیز بسیار ضروری می نماید زیرا که در اینجا خبری از دکمه چهار جهته Arrow نیست و  وظیفه آن بطور کامل بر عهده این کلید نهاده شده است.
با توجه به ظاهر زیبا و مدرن E90 انتظار داریم که از لحاظ نرم افزاری نیز در اوج باشد.که البته چیزی فراتر از آنچه فکر میکنیم انتظار ما را می کشد. رابط کاربری E90 بسیار سریع، به برنامه های در حال اجرا پاسخ  میدهد و دیگر مثل 9500 در هنگام اجرای برنامه ها با یک صفحه سفید روبرو نمی شویم.

قلب تپنده E90 را پردازنده TI OMAP2420 با سرعت 330 مگاهرتز تشکیل میدهد که دقیقا همانی است که در اسمارت فون های N93،N93i و البته N95 به کار رفته است و از لحاظ سرعت کاری واقعا بسیار سریع  عمل میکند (این پردازنده در محصول جدید نوکیا با نام N800 نیز بکار رفته است محصولی که نوکیا عنوان Internet Tablet را بر آن نهاده است).
همانگونه که می دانید یکی دیگر از عوامل موثر در سرعت یک دستگاه، میزان حافظه داخلی و یا در اصطلاح RAM دستگاه است که در این زمینه E90 دارای بالاترین میزان حافظه ای ست که تاکنون در وسایل  مبتنی بر Symbian به کار رفته است :128 مگابایت RAM که از این مقدار بیش از 80 مگابایت آن خالی و در اختیار کاربر است پس دیگر هیچگاه با کند اجرا شدن و یا  اجرا نشدن هیچ برنامه ای در E90 روبرو نخواهیم شد.(از این لحاظ تنها می توان یک رقیب برای E90 قائل گردید که آن هم محصول جدید سونی اریکسون با نام P1 است که حافظه ای مشابه E90 دارد).

در این لحظه به مساله ای می پردازیم که در حقیقت هدف اصلی از ساخت هر Communicator ی است و آن هم ارتباط میباشد. مساله ای که در مدل های پیشین همواره دارندگان این وسایل را آزار میداد چون همیشه یک چیزی این میان کم بود مثلا همانطور که در بالا هم گفتم در زمان ارائه 9210 خبری از پورت های USB و بلوتوث و امکان ارتباطی GPRS در آن نبود (تقریبا هیچ چیز بجز اینفرارد) و یا در 9500 و 9300i خبری از UMTS در آن ها نبود ولی در اینجا و در مورد E90 همه چیز فرق کرده است و گویا در افکار سازندگان اینگونه وسایل توفان آمده است زیرا در E90 هر ابزار ارتباطی را که فکرش را بکنید وجود دارد:
E90 نه تنها دارای ارتباط دو گانه GPRS/EDGE بهمراه UMTS می باشد بلکه با ساپورت HSDPA (High Speed Download Pocket Access) با سرعت تبادل اطلاعات Mbps 3.5 خود را در ردیف گوشی های نسل 3.5 قرار میدهد .کما اینکه وجود دوربین دوم بیانگر امکان برقراری تماس های ویدئویی بوده و به این لیست می بایست امکان(VOIP (Voice Over IP را نیز افزود.
علاوه بر تمام  اینها وجود Wi-Fi و بلوتوث با امکان (A2DP (Advanced Audio Distribution Profileبهمراه USB 2.0 و البته اینفرارد را نیز نباید از یاد برد. امکان (UPnP (Universal Plug and Play نیز در E90 وجود دارد. از لحاظ کار کرد، فرکانس های GSM ی که E90 قادر به پشتیبانی از آنهاست عبارتند از 1900/1800/900/850 مگاهرتز که از این لحاظ یک گوشی چهار بانده کامل است و در باند WCDMA نیز فرکانس 2100 مگاهرتز را پشتیبانی میکند.

 

یکی دیگر از امکانات فراوان E90 وجود GPS و یا همان ردیاب ماهواره ای ست که از همه لحاظ همانی است که در N95 دیده ایم و برمبنای تکنولوژی NaviLink از شرکت تراشه ساز بزرگ TI (Texas Instruments) میباشد که با استفاده از برنامه از پیش نصب شده نوکیا با نام Smart2Go کار میکند و در درون خود نقشه چندین کشور دنیا را دارد که میتوان توسط برنامه MapLoader نوکیا که برنامه ای بر پایه ویندوز است نقشه تمامی کشورهای دنیا (البته میدانید که ما جزء تمامی نیستیم!) را دانلود نموده و از قبل در کارت حافظه واردکرد و با خیال راحت دور دنیا را گشت. 
شاید در مورد امکانات ارتباطی E90 بتوان یک نکته منفی را ذکر کرد و آن هم نبود فاکس در آن است چیزی که از سال 1997 تا کنون جزء لاینفک هر Communicator ی بود البته ممکن است بگوئید که با وجود Email دیگر چه احتیاجی به فکس است که من چندان با شما موافق نیستم چون هنوز خیلی از تبادلات روزمره با فاکس انجام میگیرد.
بر خلاف این واقعیت که هر Communicator ی برای کارهای بیزینسی مثل ارسال ایمیل ، گشت و گذار در اینترنت و ... طراحی شده است ، از لحاظ مولتی مدیا نیز E90 در حد بسیار بالایی قرار دارد و فرمت های صوتی و تصویری MP3،M4A،AAC،eAAC+و WMA را ساپورت میکند و همانگونه که در بالا نیز به آن اشاره شد جک 2.5 میلیمتری (متاسفانه خبری از جک 3.5 میلیمتری نیست) و همچنین بلوتوث با هدست استریو (A2DP) از دیگر امکانات برای موزیک بازان محترم است.
امکان جالب دیگری نیز در مورد اسپیکرها وجود دارد که می توان آن ها را بگونه ای تنظیم کرد که با گشودن گوشی خود بخود صدا بروی اسپیکرهای اصلی سوئیچ شده و با بستن آن به حال عادی برگردد. پلیر پیش فرضی که در E90 موجود می باشد Real Player است که فرمت های صوتی و تصویری را به خوبی ساپورت می کند و نکته جالب در اینجا این است که با وجود صفحه نمایش عریض E90 که دارای نسبت2.27:1 است تنها تصاویری قادر به پر کردن صفحه نمایش هستند که از نوع 2.35:1 باشند و از این لحاظ کلیه فیلم های با اندازه 4:3 و یا حتی 16:9 دارای کادر سیاه رنگی در دوطرف خود بوده قادر به اصطلاحا Full Screen شدن نمی باشند. علاوه بر این پلیر، نرم افزار های جانبی دیگری همجون Smart Movie و یا DivX Player نیز قابل نصب بوده  ، امکان ساپورت فرمت های دیگر را نیز برای E90 فراهم میکنند.
دوربین یکی دیگر از اجزای مهم E90 محسوب میشود چرا که بالاخره در این قسمت نیز طلسم دوربین های بی کیفیت و یا اصلا عدم وجود دوربین (مثل 9300) شکسته شده و یک دوربین 3.2 مگاپیکسلی با کیفیت بالا در E90 گنجانده شده است. دوربینی که علیرغم عدم وجود نشان کارل زایس بروی خود کاملا با دوربین مثلا N93 برابری میکند.
حداکثر رزولوشن پشتیبانی شده توسط این دوربین 1536×2048 پیکسل است که دارای کیفیتی کاملا قابل قبول می باشد. از امکانات پیش فرض یک دوربین با کیفیت در اینجا نیز استفاده شده مواردی از قبیل وجود فوکوس اتوماتیک، تنظیم ماکرو ،تنظیم پرتره و یا تنظیم نور و عکاسی در شب که از همه لحاظ همانی است که در N93 و یا N95 دیده بودیم.
دکمه شاتر دوربین بر کناره پائین سمت راست گوشی قرار داده شده و متاسفانه فشردن این دکمه باعث احضار دوربین نمیشود و علاوه بر آن ساختار این دکمه کمی باعث ایجاد ناراحتی ست چرا که این دکمه بقدری نرم فشرده می شود که مراحل فشردن تا نیمه آن برای انجام فوکوس اتوماتیک ، ممکن است کاملا از دست برود و عکس بصورت مستقیم بدون انجام فوکوس گرفته شود . نکته دیگر در رابطه با این دکمه این است که این دکمه وظیفه شروع و پایان عملیات فیلمبرداری را نیز بعهده دارد و از این لحاظ معلوم نیست به چه علت میبایست چندین بار آن را بفشاریم تا بلاخره یک بار عمل کند.(که بازهم نمی توان اسم عیب بر آن نهاد).
دوربین دوم نیز که وظیفه ای کاملا مشخص دارد و برعکس دوربین اصلی که فقط در هنگام بسته بودن گوشی کار می کند ، این یکی فقط در هنگام باز بودن گوشی قابل استفاده است. در زمینه فیلمبرداری E90 بسیار عالی عمل میکند و فیلم ها را با فرمت MPEG-4 و با 30 فریم در ثانیه و با رزولوشن حداکثر 480×640 ضبط مینماید که در نوع خود کاملا قابل تحسین است.لرزش گیر دست هم در این قسمت تعبیه شده است که حرفه ای بودن این دوربین را ثابت می کند. کیفیت تصویر برداری در بالاترین حد خود کاملا قابل قیاس با دوربین های خانگی ست و در این میان شاید تنهاکمبود فقدان زوم اپتیکال است (که در آن صورت وزن 210 گرمی E90 بسیار بالاتر میرفت).

رادیو FM نیز در E90 وجود دارد و مانند تقریبا همه موبایلهای رادیو دار،  هدست دستگاه نقش آنتن رادیو را بازی می نماید در رادیو FM گوشی E90 خبری از RDS نیست.(که تفاوتی هم به حال ما نمی کند). راستی یک چیز جالب و غیر مرتبط با بحث مولتی مدیا این است که E90 تنها Communicator ی است که با این هیکل دارای ویبره است آنهم بصورت کاملا قوی.
سیستم عامل نصب شده بروی E90 از نوع Symbian S60 V9.2 می باشد که این سیستم عامل از ویرایش نهم خود به بعد دارای تغییرات ساختاری فراوانی گردید که از آن میان میتوان به مواردی از قبیل: هسته (Kernel) کاملا جدید، کامپایلر جدید ، ساختار جدید فایلهای سیستمی و امنیت بالای آن اشاره کرد، که تمامی موارد بالا در ویرایش جدید Symbian موجود است و نمیتوان از این قابلیتها درسری های قبلی استفاده کرد و از آنجا که سایر Communicator های قبلی نوکیا برپایه Symbian  های قدیمی ورژن 6 و 7 ساخته شده بودند نوکیا برای استفاده از امکانات جدید Symbian ، E90 را بر پایه ورژن 9.2 طراحی نمود و از این لحاظ خیال کاربران را برای یافتن برنامه های جدید و کاربردی راحت نمود زیرا که این سیستم عامل کاملا همانی است که در اسمارت فون های جدید نوکیا دیده ایم.
صفحه اصلی منوهادر اینجا همانی است که در مدل های پیشین مبتنی بر Symbian  دیده ایم: ساختاری ماتریسی که بصورت فولدری تمامی کارکرد های متفاوت گوشی را نمایش میدهند که البته می توان به دلخواه فولدرهای جدید ساخت و یا حتی اسامی فولدر های پیش فرض را نیز عوض کرد. علاوه بر این میتوان به دلخواه فولدر ها را در درون همدیگر جابجا نمود .
Uninstall کردن برنامه ها هم هیچ گاه تا این اندازه آسان نبوده است تا جائی که برای انجام اینکار فقط کافی ست برنامه مورد نظر را Highlight کرده سپس دکمه Backspace/Delete را بفشاریم و پیغام ظاهر شده را نیز تائید کنیم.
همانند تمامی مدل های مبتنی بر S60 در مورد E90 نیز میتوان Theme های مختلف را بروی آن نصب نمود(کما اینکه بعضی از این Theme ها برای صفحه نمایش به این ابعاد طراحی نشده اند و ظاهر مناسبی به گوشی نمیدهند) که با انجام این کار همه چیز تغییر میکند : عنوان بالای صفحات، پشت زمینه پنجره ها، رنگ منوها ، ابعاد و رنگ فونت ها،ظاهر نشانگر میزان باتری و آنتن ، ظاهر ساعت دیجیتال و آنالوگ موجود درحالت Active Stand-by و کلا همه و همه.
یکی از کاربردهای اصلی هر Communicator ی کاربرد آن در ادیت و بوجود آوردن اسناد Office و البته مشاهده فایلهای مبتنی بر PDF است که این هردو توسط دو نرم افزار جداگانه با نامهای Quick Office و PDF Viewer در E90 پیش بینی شده اند و حافظه خالی بسیار بالای E90 نیز کاملا مهیای باز نمودن اسناد کاملا پیچیده و با حجم بالا است.
شاید این یکی را در هیچ گوشی دیگری پیدا نکنید : امکان جالبی در E90 گنجانده شده است که به موجب آن میتوان هر نوع "بارکدی" که تصورش را بکنید را توسط دوربین اسکن نموده و با E90 آن را تفسیر نمود (البته ببخشید که دارم بارکد را توضیح میدهم ولی بار کد همان خطوط باریک سیاه رنگ عمودی ای هستند که معمولا زیر مجلات خارجی ، کتابها و یا روی تمامی محصولات بهداشتی آرایشی و یا هرچیز دیگری که از فرنگ آمده است وجود دارد).
این علائم حاوی اطلاعاتی از قبیل نام محصول و سازنده اش و ایمیل سازنده اش و... است . امکان زیپ کردن اطلاعات توسط E90 نیز از آن چیزهاست که با اطمینان کمتر رقیبی برایش پیدا میشود.
به هر حال مجموعه این همه کارائی که تمامی آنها هم در این مجال توضیح داده نشد کافی ست تا میزان قدرت این هیولا را در یابیم .شاید این کم عیب ترین گوشی باشد که تا بحال راجع به آن شنیده اید و (به نظر من)خواهید شنید.
نوکیا E90 کمتر از یک ماهی هست که به ایران نیز وارد شده است و قیمت بدون گارانتی آن در تهران در حدود 970 هزار تومان است که با توجه به سابقه قیمتهای اینچنینی می بایست منتظر کاهش قیمتی حدودا 40 درصدی در 5 تا 6 ماه آینده باشیم.